15.3.3 Bewaringsmaatregel

Er zijn drie grondslagen voor bewaring (niet te verwarren met de gronden van de bewaring):

  • Illegale vreemdeling, artikel 59 Vw[46]
  • Dublinclaimanten, artikel 59a Vw[47]
  • Asielzoeker, artikel 59b Vw[48]

Een cliënt kan eerst op de ene grondslag in bewaring worden gesteld en als later blijkt dat een andere grondslag van toepassing is, dan dient er een grondslagwijziging plaats te vinden. De eerste maatregel van bewaring wordt dan opgeheven en direct daarna wordt een nieuwe maatregel opgelegd op de nieuwe grondslag.

De vreemdelingenbewaring voor mannen wordt meestal uitgevoerd in Detentiecentrum Rotterdam en voor gezinnen en vrouwen in de Gesloten Gezinsvoorziening te Zeist. De vreemdeling die toegang bij de grens tot Nederland is geweigerd op grond van artikel 6 Vw wordt gedetineerd in het Justitieel Complex te Schiphol (JCS).

Zijn er medische omstandigheden dan moet daar rekening mee gehouden worden. Het moet apart in de maatregel gemotiveerd worden dat de medische omstandigheden geen belemmering vormt voor de detentie en dat je cliënt ook vanuit detentie de juiste medische zorg kan krijgen.

Illegale vreemdeling

Bewaring op grond van artikel 59 Vw wordt ook wel de nationale bewaringsgrondslag genoemd. Een uitgeprocedeerde asielzoeker die moet terugkeren naar zijn land van herkomst wordt op deze grond in bewaring gesteld indien voldaan aan de voorwaarden:

  • Geldig terugkeerbesluit
  • Onttrekkingsrisico of belemmering van vertrek
  • Zicht op uitzetting
  • Voortvarend handelen
  • Geen lichter middel mogelijk

Voor EU-statushouders geldt dat zij zonder tkb in bewaring mogen worden gesteld op grond van artikel 59 Vw. Aan hen kan immers geen tkb worden opgelegd zoals uitgelegd in paragraaf 15.1 hierboven.[49]

Het risico op onttrekking of belemmering van vertrek volgt als er sprake is van ten minste twee gronden, waarvan minimaal één zware grond[50] uit artikel 5.1b lid 3 (zware gronden) en lid 4 (lichte gronden) Vb. In de maatregel van bewaring moeten de meeste gronden worden gemotiveerd en dient uitgelegd te worden waarom deze leiden tot een ‘risico op onttrekking of belemmering van het vertrek’.

De uitzetting moet binnen een redelijke termijn mogelijk zijn wil er sprake zijn van een zicht op uitzetting. Belangrijk daarbij is bijvoorbeeld of er een paspoort is, of er lp’s worden afgegeven en of er presentaties plaatsvinden. Dit verschilt per land en per periode.[51]

Vreemdelingenbewaring is een vrijheidsontnemende maatregel[52] dus mag niet langer duren dan strikt noodzakelijk. DT&V moet je cliënt zo snel mogelijk uitzetten en voortvarend handelen.[53] Voortvarend handelen geldt ook al in de periode voorafgaand aan de vreemdelingenbewaring, als je cliënt in vrijheid is of als hij in strafrechtelijke detentie verblijft.

Tot slot mag bewaring alleen worden opgelegd als een lichter middel niet mogelijk is; denk daarbij aan verblijf op een VBL of verblijf bij een familielid met een (dagelijkse) meldplicht.

Bewaring op grond van artikel 59 Vw mag maximaal 6 maanden duren en daarna met maximaal 12 maanden worden verlengd.[54]

Dublinclaimanten

Bewaring op grond van artikel 59a Vw is mogelijk als je cliënt op grond van de Dublinverordening overgedragen kan worden aan een andere lidstaat. [55] Meestal is er pas een risico op vreemdelingenbewaring nadat de IND een negatieve beslissing heeft genomen op het asielverzoek van je cliënt. Er moet dan wel sprake zijn van:

  • concrete aanwijzing Dublinverordening, en
  • significant risico op onderduiken.

De concrete aanwijzingen dat de Dublinverordening van toepassing is, volgt meestal op basis van een EURODAC-treffer en daaropvolgend negatief besluit op de asielaanvraag. Een significant risico op onderduiken wordt op dezelfde wijze beoordeeld als het hierboven besproken onttrekkingsrisico.[56]

Bewaring op deze grondslag mag maar kort duren; meestal niet langer dan 6 weken.[57]

Asielzoekers

Bewaring van asielzoekers is mogelijk op grond van artikel 59b Vw. Denk daarbij aan situaties dat je cliënt vanuit strafrechtelijke detentie of vreemdelingenbewaring een (opvolgende) asielaanvraag doet.[58] Asielzoekers die vanuit vrijheid asiel aanvragen worden in de regel niet in vreemdelingenbewaring gesteld. Ook voor deze vreemdelingenbewaring moeten er voldoende gronden aanwezig zijn, genoemd in artikel 5.1b lid 3 en 4 Vb.

Bewaring op deze grondslag mag niet langer duren dan 6 weken en de IND moet de asielaanvraag voortvarend behandelen.[59] Na afwijzing van het asielverzoek mag de vreemdelingenbewaring niet voortduren op de grondslag van artikel 59b Vw.[60] Er zal dan een grondslagwijziging moeten plaatsvinden of je cliënt wordt in vrijheid gesteld.

De asielaanvraag wordt behandeld door de IND te Schiphol. Tijdens deze asielprocedure wordt je cliënt bijgestaan door een asieladvocaat van het rooster AC Schiphol. Als jij je cliënt wilt bijstaan tijdens deze asielprocedure dan kun je je wenden tot de RvR AC Schiphol.

Dit is een snelle asielprocedure, dus stel je snel; meestal is je cliënt de dag na zijn asielverzoek al aan een advocaat gekoppeld. De IND gaat naar het Detentiecentrum of naar de gevangenis om de gehoren af te nemen en soms wordt je cliënt overgeplaatst naar JCS voor de duur van zijn asielprocedure. Steeds vaker maakt de IND gebruik van videoconferentie om de gehoren af te nemen als je cliënt gedetineerd zit.